Fot. Kapliczka w Łapszance

 

Polski Spisz to północno-zachodni skrawek historycznego Spisza położony między Tatrami i Pieninami, określony naturalną linią górskich rzek Białki i Dunajca oraz granicą państwa ze Słowacją. Najwyższym szczytem Polskiego Spisza jest Kuroszowski Wierch (1040 m n.p.m.)

Na obszarze Spisza ludzie żyli już przed tysiącami lat, o czym świadczą najstarsze ślady działalności ludzkiej w jaskini Obłazowa k. Nowej Białej. Trwałe osadnictwo utrwaliło się po wybudowaniu zamku „Dunajec” w Niedzicy. Już w 1308 roku powstał Frydman, potem także inne miejscowości w dolinie Dunajca. Najpóźniej zaludniony został teren pod stokami Magury Spiskiej oraz w pobliżu Tatr. Mieszkańcy Polskiego Spisza posługują się gwarą spiską zaliczaną do gwar małopolskich.

Polski Spisz za czasów Bolesława Chrobrego należał do Polski. We wczesnym średniowieczu nie było granic linearnych. Dokument Bolesława, księcia krakowskiego, z lat 1253/1258 wspomina o lasach ciągnących się od Myślenic, aż do Węgier. Na Spiszu starły się polskie i węgierskie dążenia kolonizacyjne. W okresie rozbicia dzielnicowego Polska utraciło Spisz, Węgrzy dotarli do Dunajca, gdzie powstają dwie warownie: polska w  Czorsztynie i węgierska w Niedzicy. W 1412 król węgierski Zygmunt Luksemburski oddał w zastaw królowi polskiemu Władysławowi Jagielle 13 miast spiskich, a starostwem spiskim Polska władała aż do czasu rozbiorów (1769). Częste wojny i epidemie na Spiszu powodowały spustoszenia wskutek czego w XVI i XVII wieku na opuszczone tereny przybywają nowe fale osadników z Podhala i Pienin. Wizytujący w 1700 roku Zamagurze Spiski prepozyt Jan Zsigray stwierdził, że wszyscy mieszkańcy dekanatu Spiska Stara Wieś są Polakami (w oryginale: „Incolae in toto hoc districtu sunt omnes Poloni”).

Po rozpadzie monarchii austro-węgierskiej, na Spiszu w latach 1918-1920 miał miejsce konflikt graniczny pomiędzy Polską i Czechosłowacją, który  miał się zakończyć plebiscytem. Decyzją Rady Najwyższej wielkich mocarstw, najpierw ograniczono zasięg plebiscytu na Spiszu do terenu Zamagurza, a następnie decyzją Rady Ambasadorów 28 lipca 1920 roku podzielono Zamagurze pomiędzy Polskę i Czechosłowację. Polsce przypadło 14 wsi spiskich. We wrześniu 1939 roku polską część Spisza zajmują wojska słowackie. W 1945 roku przywrócono granicę z 1920 roku, a tym samym zakończył się okres sporów. Po 1990 roku na nowo ożywiły się kontakty handlowe, gospodarcze i rodzinne pomiędzy obywatelami Polski i Słowacji. W 1994 roku w Nowym Targu  powołano Euroregion „Tatry”. Teren Polskiego Spisza jest na nowo odkrywany przez turystę.


1999-2024 © Wszelkie prawa zastrzeżone
Copyright MATinternet Zakopane :: Powered by AntCms